AD PROTADIVM

XVII. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Sum quidem nimis aeger animi et prae tanto luctu obeundis inpar officiis, sed numquam fortunae in me tantum licebit, ut honorem tuum uictus maerore dissimulem. Quin immo his delenimentis remedia uulneri meo facio. Quae etsi pro magnitudine doloris inualida sunt, medicinam tamen mihi efficacissimam tui sermonis adferunt. Quid expectem, uides: redde operam, si uidetur, amicitiae debitam, aegro animo profuturam. Vale.

XVIII. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Falso apud me uenandi studio gloriaris, cum thymum facundiae spirent litterae tuae. Ne mihi os subleueris! Alia otii, alia negoti signa sunt. Acres herbas olet rusticus, uino anhelus est ganeo, nautam sequitur grauedo sua: uos amici Camenarum flores ructatis Heliconis. [2] Quas tu nobis indagines leporum, quos natales canum dies, quae uenatica festa mentiris? Censen posse me retrahi a uoluminum studio in eas artes quas tibi adrogas? Ne primaeuus quidem, cum ferret aetas, Amyclaeos aut Molossos alere curaui: tantum abest, ut haec annis in senectam uergentibus uelim, candidior postquam tondendi barba cadebat. [3] Sed fac uelle me obire nonnumquam rusticas uoluptates: cui tandem primorum senatus tanta uacationis felicitas suppetit, ut inter patriae curas respiret opere siluestri? Conperisti haud dudum frumentarias magnae urbis querellas: successit huic olei penuria, et adhuc manet de fruge causatio. Hinc rerum fessi uiros curiae oratum remedia legauimus, et spes est clementissimum diuinumque principem salutari ope consulturum petitis. Interea laborantium murmure strepit ciuitas. [4] Tu nunc, amice, uenaris et nimis anxios deliciarum tuarum iactatione sollicitas. Sed qui fieri potest, ut talem tantumque te perscrutandis cubilibus leporum credam uacare? Vnde ergo est, quod iisdem litteris a me poscis historiam, quibus canum tuorum festos ac profestos dies praedicas? Dissimulari studia uera non possunt; nam fateris inuitus inter figmenta ludicra morbum legendi. Non ibo longius. [5] Priscas Gallorum memorias deferri in manus tuas postulas. Reuolue Patauini scriptoris extrema quibus res Gai Caesaris explicantur, aut si inpar est desiderio tuo Liuius, sume ephemeridem C. Caesaris decerptam bibliotheculae meae, ut tibi muneri mitteretur. Haec te origines, situs, pugnas, et quidquid fuit in moribus aut legibus Galliarum, docebit. Enitar, si fors uotum iuuet, etiam Plinii Secundi Germanica bella conquirere. [6] Tantisper esto contentus fide operis oblati, et fratrem nostrum Mineruium scriptorum meorum doctissimum et benignissimum iudicem — cur dicam iudicem, quem malo plausorem? — fac socium lectionis. Quamquam hoc a te scio nequaquam petendum; nihil enim bonae rei inter uos diuidi amor aequus ac mutuus sinit. Vale.

XIX. SYMMACHVS PROTADIO

[1] A prosperis ordiendum est; quapropter in prologo, ut ita dixerim, litterarum salutem ualetudinemque dico. Dehinc meorum subicio postulatum: Flauianus uir inl. commune pignus diu eluctatus fortunae aspera, sed diui principis beneficio in tranquillum reductus, soluere salarium patris iussus est, taxatione pretiorum grauiter aggerata, neque census exilis tanto oneri conuenit. [2] Fac igitur, si quid in te opis est, ut adflictae domui pia temporum parcat humanitas; alioquin integrata per indulgentiam bona uel auctione <...> fenoris detrahentur. Sequetur, ut spes est, paterna benefacta iuuenis Augustus ad quem sicuti successio imperii una cum fratre peruenit, ita bonitatis imitatio. Vale.

XX. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Hilarasti mihi diem litteris quae testatae sunt uigere apud te nostrae amicitiae diligentiam. Multum pectori meo uoluptatis inlapsum est. Et sane statueram scriptis anteuertere officium tuum, si te Mediolanium uenisse didicissem. Dederam quippe hanc prouinciam germano tuo cuius tibi amore non cesserim, ut aduentum tuum propere nuntiaret: sed conludio quodam moratus indicium tibi ordiendae salutationis priorem locum praestitit. Neque ego moleste fero quod apud te gratia fratris antistat. [2] Interea respondendum est inquisitioni qua scire postulas, quibus actibus uitam colamus. Dum filius meus Graecis litteris initiatur, ego me denuo studiis eius uelud aequalis adiunxi. Repuerascere enim nos iubet pietas, ut litterarum dulcedinem liberis nostris labor participatus insinuet. Tuae res non in germine, sed in fruge sunt; cuius eloquentissimus iuuenis, ut fando conperi, proximis facundiae calcibus urguet parentem. O te beatum, amice, si uinceris! [3] Nostra adhuc institutio molitur florem creare, nec imperari potest unico labor. Itaque inter metum meum et diligentiam lentus pignoris nostri profectus adolescit. Plane, ut arbitror, quaesitis satisfecimus. Nunc uicissim rerum tuarum ordinem cupio cognoscere. Facilis autem tibi, si me litteris dignum putes, commeantium copia est, cum tabellariis in aula positi fratris utaris. Vale.

XXI. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Post urbis nostrae exitiabilem famem re frumentaria in tranquillum redacta oram Campanae regionis accesseram. Commodum adfuit Marcianus intimus uester et mihi per uos amicus adportans litteras tuas; quas ubi laetis oculis percucurri, aucta est apud me celebratorum litorum gratia. Fit enim plerumque, ut ex bonis accidentibus honor et uoluptas crescat locorum. At querella tua amoris signa praefert. [2] Nam nemo flagrantius amicitiam colit, quam qui irascitur neglegentiae. Quod ita accipias uolo, ut causa officii mei salua sit: nullum quippe delictum curae erga te frigentis agnosco. Quid quod proxime teste fratre communi quem magistratus urbis amplectitur, geminam tibi salutem per epistulas dixi? Num fraternitati tuae etiam commeantium fidem debeo? [3] Cogita in longinqua raras aut occultas hominum profectiones, adde perfidiam mandata frustrantium: non accusabis absentis, ut spero, desidiam, si consideres et in emittendis epistulis alienam requiri occasionem et in reddendis alienam fidelitatem. Sed quid ego his testimoniis diligentiam in te meam nitor adserere? Ipsum fratrem nostrum Marcianum credo tibi sedulo prodidisse quanta memoria et praedicatio tui in ore ac pectore meo uigeat. [4] Ego uero iam, quid de scriptis meis uel silentio sentias, non requiro: siquidem minus est te frequenter adloqui quam de te iugiter loqui. Quid ergo scripta postulas, quibus saepe male creditur? Hoc liberius, hoc uerius est, quod defertur absenti. Itaque, ut uis, gloriare stili frequentia: ego officium uinco iudicio. Vale.

XXII. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Geminus pariter in manus meas a te sermo peruenit, dum multiiugis officiis amicitiam nostram pergis excolere. Quo exemplo, licet omnis adfectio modo non numero censeatur, reddo tibi binas litteras quarum alias frater noster Eusebius pars pectoris mei, has uero frugis optimae iuuenis Martyrius exhibebit, simulque conuenio, ut fidem solutionis istius memineris aemulari, cum te coeperit frequentium paginarum uicissim fenus urguere. Vale.

XXIII. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Obseruatio quaedam me hucusque cohibebat ne litteras primus emitterem. Hunc enim morem quaedam institutio uetusta constituit, ut eorum ante recurrat adfatus, quos a proprio lare peregrinatio longa disterminat. Ago igitur atque habeo uberes gratias, quod et te languore discusso rectius ualere cognoui, et mihi ad scribendum ianuam quodammodo intellego esse reseratam. [2] Pro qua re meliores tibi opto processus. Nam etsi secundum mores ac natales tuos honorum culmen indeptus es, necdum tamen perfectum praemium debitamque mercedem tibi fortuna restituit, quae etsi in te magna contulerit, numquam tamen aequabit meritum tuum. Nunc redeo ad uerba sollemnia quibus tibi salutationis officium de more persoluens mutuum munus exposco. Intellegis enim uicissitudine scribentium animos incitari. Vale.

XXIV. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Extant in monumentis Sallustianis Africani litterae quas Iugurtha post excidium Numantinum testes ad Micipsam decoris sui pertulit. Has ego in praesentia fratris nostri Florentini nomine ad uerbum mandandas paginis puto, quia ut ambo in negotiis suis pari gloria splenduerunt, ita utriusque uirtuti idem testimonii honor congruit. [2] Et illum quidem Scipio regi Numidae uolens reddidit: nos inuiti tanto ornamento tibi cedimus. Fatendum quippe est in gratiam tuam factum, ut hunc abire pateremur. De me, si quid pro amicitia postulas edoceri, erit quaesitorum index, qui rerum mearum arbiter fuit. Tantum epistulae meae crede quod ualeam tuique diligentiam colam, quam mihi de te inuicem fides aemula pollicetur. Vale.

XXV. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Desideraui litteras tuas aduentantibus multis quos mihi sermonem tuum praesumpseram tradituros. Sed ubi expectationem meam spes ista frustrata est, ultro te adloqui studui, ut te exemplo officii ad curam similem prouocarem. Quaeso igitur ne amicitiae munia frigere patiaris, quae inpatienter requiro, licet nouerim diligentiam circa me tuam, etiam cum scripti abstinens sis, fido animo contineri. Vale.

XXVI. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Amplissima redundo laetitia, cum uideo litterariis officiis meis honorem parilem non negari, atque ideo exercendi stili amore destimulor. Neque enim fas est torpere studium, quod aequa benignitas conpensatione gratiae muneratur. Plura uellem, sed uerecundiam tuam nimio laudis excursu non oportet onerari. Vale et amicitiam, sicuti facis, in exemplum tuere. Nos etsi elegantia sermonis inpares sumus, constantia religionis pares esse nitemur.

XXVII. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Vt desidem me scribendi saepe accusas. Quid doleam magis, nescio: sermo omissus amicitiae neglegentiam uidetur arguere, parcus infantiam. Malo tamen, ut ingenio conuicium quam moribus meis facias, quibus, quamdiu mei ipse sum memor, obicere obliuionem tui non potes. Castigasti item quod te fratribus tuis dicenda salute consociem. [2] Sum quidem loquendi pauper et tenax chartulae, sed te mihi dare uitio non oportet, quod illos constat amplecti. Facit autem lex curiae nostrae, ut maioris apud me numeri antistet auctoritas. Quid si uos una ad mensae genialitatem uocarem? Nolles eodem cum fratribus toro accipi? Nec inuideris, si unius epistulae creditor quaestum quodammodo de uobis usurae triplicis exerceo. Nihil enim mihi a singulis pro altero soluitur. Aut cur mea officia diuidi postulatis, qui ad exprobrandum uestra coniungitis? Vale.

XXVIII. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Ingenia humana prompta ad arguendum esse omnibus liquet. Sed tu, qui inter bona rara numeraris, omitte sectari per naturam faciliora et defensionem longi silentii mei suscipe, quae abundat plurimis iustitiae patrociniis, si contempleris ad uiciniam Rheni, a qua nunc et optimus princeps et magistratus potissimus abest, nullum nostrarum partium commeare. Fors fuat, an quis tantum uiae ob rem priuatam mihi ignoratus adripiat. [2] Tibi proficiscentium Romam maior facultas; primo quia in commune imperii caput undique gentium conuenitur; tunc quod clementissimum principem in hac parte degentem uaria omnium desideria uel necessitates sequuntur. Et tamen, cum tabellarios tibi plures causae offerant, aeque a stilo temperas nec ulla a nobis expostulatione perstringeris. Facit enim securitas mea, ut diligi me etiam a tacente non ambigam. Ergo amicitiae nostrae fiducia non ex litteris pendeat. Illarum interualla fors faciet, fides autem mutuae diligentiae indignatur linguae adsertionem. [3] Ad hoc etiam prolixas epistulas petis tamquam facturus periculum, quamtum in scribendo cana aetate profecerim. Semper quidem similis arentibus riuulis laxiores ripas refugi, ut inopiam breuitas adfectata celaret. Nunc graues quoque anni, si quid de pectore meo stillabat, biberunt. Praeterea nihil argumenti suppetit ad propaganda quae scribimus. Nosti otium meum de quo apud te largiter loqui utriusque fastidium est: magis negotiis plura uerba conueniunt. Nobis idem sit linguae modus, qui fortunae est. [4] Mallem Aboriginum more dictionem salutis alternae ligno aut corticibus scribere: Aegyptus papyri uolumina bibliothecis foroque texuerit. Sufficiat aliquando celebrandae amicitiae: si uales, bene est. Opto has ipsas quas tu breues quereris salutationum uices, dum absumus, inter nos longum manere. Vale.

XXIX. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Spero te, ut fando didici, ad uicina uenturum. Fors fuat, an uera conpererim. Ego tamen uel tradendas coram tibi a fratre nostro Mineruio duas oratiunculas meas uel mittendas in patriam fidelitati eius ingessi. Parcus esse in hac epistula debeo; illis enim quae legenda suscipies amor auarus explebitur. [2] Commoneo tamen, ne orationis unius titulo mutetur de me existimatio tua. Nam repudiata censura grauat nos principio sola argumenti inspectione, sed ubi dicta legeris, cum sententia mea in gratiam reuerteris. Hanc partem: 'quae tempestate resecata est' totius ordinis nostri antetulit auctoritas, ne sub specioso nomine fores inpotentiae ambire solitis panderentur. Plures utilitatis et honestatis adsertiones in ipso corpore orationis inuenies. De utroque opere meo iudicium tuum cura nostra desiderat. Vale.

XXX. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Silentii inter nos simile scis esse delictum, atque ideo mihi iniuste culpae datur, quod utrique commune est. Et tamen defensio mihi suppetit; quia nec profectiones commeantium notae sunt et tu non iisdem sedibus inmoraris, dum aut Treuiros ciuica religione aut Quinque Prouincias otii uoluntate commutas. Mihi Romae iugis est statio et maior nunc causa residendi, ex quo me uiri excelsi germani tui praesentis et cura retinet et iuuat gloria. Vna igitur uia sociare scripta potuisti, quae frater et fratri aequandus acciperent. [2] Quod a te gaudeo uel sero curatum. Nec tamen, cum a litteris temperares, ullam decessionem diligentiae in me tuae factam putaui. Tanta est enim securitas uerae amicitiae, ut de sua fide aestimationem mutui amoris adsumat. Plura in hunc modum dicere piget. Quare transeo ad eam sermonis tui partem, quae orationum mearum desiderium uidetur attingere. Ais in manus tuas scripta nostra uenisse fratre nostro Mineruio proditore, qui friuolis meis litterata potius curiositate quam iusta delectatione non abstinet. Si tibi tantum otii est, ut ad fastidium detergendum nonnulla etiam insulsa conquiras, quidquid stilo elaborauimus, exhibebo securus ueniae quam mihi spondet animi tui caritas. [3] Paene praeterii quod loco principe accusare debueram: itane epistularum nostrarum simplex usus interiit, ut paginis tuis lenocinia aeui praesentis anteferas? Redeamus quin ergo ad infucatos nominum titulos, et cum dicitur aut redditur salus, nihil ipsis uocabulis nostris honoratius aut blandius esse ducamus. Exemplo certe tibi sit epistula mea quam si spreueris aemulari, et adrogantiae notatus uidebor et ceteris adgregatus, quorum magnus suspectus in uerbis est, nullus cultus in sensibus. Vale.

XXXI. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Mediolanium te idem qui me consul acciuerat. Speraui quod nos in unum uotiua causa conduceret, sed ubi per ualetudinem defuisti, aegerrime expectati gaudii dispendium tuli. Nunc peractis super omnium magnanimitatem consularibus festis Romam reuertor, quo se amplissimus magistratus uenturum protinus genero adstipulante promisit. Quam uellem, si in solidum redit sanitas, conpensares aduentu ueniam superiorem, atque una uia et senatui deferres officium uoluntarium et consuli debitum solueres. Sed unde mihi optare tantum, cum frustra fuerit sperasse leuiora? Quando tu uenatui togam praeferes? Vale.

XXXII. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Crescere inter nos cotidie amoris debitum uolo, sed epistulis tuis nihil opto debere, quae mihi plerumque exprobrantur ut desidi. Ergo geminis litteris tuis non simul mihi redditis pari numero, sed coniuncta emissione respondeo. Valemus, quantum aetas admittit decliuis in senium. Raro nobis ager uisitur, sed multo rarior est apud me usus legendi. Tibi et rusticari et erudiri plurimum licet. [2] Inde est quod nos frequenter adloqueris, quia omne tempus, ut quaeratur ingenio, otio uindicatur. Sed fiduciae tuae audacia nostra non cesserit. Haurias licet monumenta priscorum et ipse paginis ediscenda committas: sollicitabo te arentibus uerbis, ut scriptis tuis, quae et amore et iudicio legere me necesse est, conpensem illorum damna quae neglego. Vale.

XXXIII. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Delectaris epistulis meis. Credo! Hinc est, quod eas et saepe et ardenter efflagitas. Sed non statim mereor desidis notam, si nequeo tui amoris in me auaritiae satisfacere. An interlabi amicitiae memoriam per silentium putas? Caue talia de animis opinari, quorum aeterna iudicia sunt. Habet enim plurimum sibi ponderis fides et, allegata uoluntario sacro, stili admonitione non indiget. [2] Haec a me tibi non semel scripta sunt, nec tamen deseris inueteratam querellam. Quid si praestat longum tacere? Non uides oracula olim locuta desisse, nec ulla in antro Cumano litteris legi, nec Dodonam loqui frondibus, nec de spiraculis Delphicis ullum carmen audiri? Patere igitur, ut homullus Promethei manu fictus mandare cessem papyro, quae dudum in uatum foliis non leguntur. [3] Nolo tamen denuntiatum tibi a me silentium suspiceris. Tenebo in scribendo tantam mensuram temporis, quantum inter nos locis absumus. Tu quoque inpatientiam uince ratione, quae non sinit, ut tibi cottidie litterae meae in uicinia Rheni posito a nostro Albula deferantur. Vale.

XXXIV. SYMMACHVS PROTADIO

[1] Magni sunt quidem fructus quos de litteris tuis capio, sed fiunt uberiores, dum communium fratrum manus transeunt. Singuli enim scriptis tuis de suo aliquid adponunt. Tibi igitur acceptum fero quidquid ex omnium ore conquiro. Sed rursus expende, quanto labore respondeam tot ingeniorum sublimium uarietati. Nam pares estis, nec tamen similes. Ergo non minorem mihi rependenda adferunt difficultatem quam accepta dulcedinem. [2] Hanc omnibus humanis gaudiis legem natura dixit, ut curae uoluptatem sequantur. Natae subolis primus parentes dies hilarat, mox pii metus breuem gratiam fugant: honor in exordiis laetus est, dehinc animos laborum aestus ingreditur. Longum fiat, si pergam similia contexere, et iam mihi ad ea deuertendum est, quae fas sit de tanto viro dicere. Temere iurasti. Mandari enim periturae chartae est, quae fas sit de tanto uiro dicere. Temere iurasti. [3] Mandari enim periturae chartae epistulas quereris et allegasti sacramento enorme iudicium. Itane me ludos facis, ut quae apud te incuriosius loquor, in aesculi caudices aut tiliae pugillares censeas transferenda, ne facilis senectus papyri scripta corrumpat? Et Marciorum quidem uatum diuinatio caducis corticibus inculcata est, monitus Cumanos lintea texta sumpserunt: tu etiam sericis uoluminibus Achaemenio more infundi litteras meas praecipis. [4] Magna sunt auctoritatis tuae pondera, nec possum gratiosum putare, quod tu iuratus allegas; sed dum me rursus inspicio, labascit fides et refragatur testimonio conscientia. Ita quod credibile persona iudicis facit, diffidentia respuit audientis. Tu igitur solus ambigua summouebis, si amorem tuum posthac parcius loqui de laudibus meis iusseris. Vale.